به‌عنوان عضو کوچکی از جامعه عکاسان قم و آشنا با بدنه پرتلاش، پویا و خلاق جامعه عکاسان این شهر، بر خود لازم می‌دانم به چند نکته در نقد این یادداشت اشاره کنم.
1- قم، محدودکننده نیست
برخلاف آنچه نویسنده محترم مطرح کرده‌اند، تجربه زیسته بسیاری از عکاسان قمی مؤید این واقعیت است که قم نه‌تنها مانعی بر سر راه بالندگی هنری نبوده، بلکه زمینه‌ساز شکوفایی بسیاری از استعدادهای برجسته در سطح ملی و حتی بین‌المللی بوده است.
شهر قم به واسطه هویت مذهبی خود، به بسترهایی خاص در زمینه هنرهای مستند و آیینی دست یافته که شاید در کمتر شهری در کشور وجود داشته باشد. بسیاری از عکاسان قمی از دل همین بستر رشد کرده و به عرصه‌های مهم ملی و بین‌المللی راه یافته‌اند.
2- تجربه شخصی، معیار داوری کلی نیست
آقای کیایی در حالی از «ترومای ناشناخته آینده» و «مصائب نهان» در شهر مذهبی قم سخن می‌گویند که خودشان، با اثر تحسین‌شده «دهم ماه» درباره روضه‌های خانگی و فعالیت‌هایی در همین زمینه، توانسته‌اند در محافل هنری شناخته شوند و مورد استقبال قرار گیرند. این موفقیت‌ها دقیقاً برخاسته از همان هویت آیینی و مذهبی است که قم به‌عنوان یک شهر مذهبی آن را در بطن خود دارد.
بی‌شک، زیست هنری هر فرد می‌تواند با چالش‌ها یا محدودیت‌هایی همراه باشد، اما تعمیم این چالش‌ها به یک شهر و برساختن تصوری تاریک از زیست فرهنگی قم، فاقد دقت تحلیلی است.
3- قم، شهری با زیرساخت‌های فرهنگی فعال
قم امروز یکی از فعال‌ترین شهرهای کشور در حوزه چاپ و نشر است و حضور مؤسسات فرهنگی و هنری، گالری‌ها، آموزشگاه‌های عکاسی و برگزاری جشنواره‌های تخصصی در این شهر، خود گواهی بر پویایی هنری این شهر است. هنرمندان در قم با آزادی و عشق به فعالیت خود ادامه می‌دهند و اگرچه کاستی‌هایی ممکن است وجود داشته باشد ــ که هیچ شهری عاری از کاستی نیست ــ اما نمی‌توان آن را به نوعی "سرکوب ساختاری" یا "برچسب‌زنی هویتی" تعبیر کرد.
4- برچسب‌زنی یا برجسته‌سازی هویت؟
در نهایت، باید توجه داشت که هویت مذهبی قم نه یک سد، بلکه یک ظرفیت بی‌بدیل برای تولید آثار عمیق، آیینی، مستند و فرهنگی است. بسیاری از آثار ماندگار در حوزه عکاسی، فیلم، تئاتر و پژوهش، دقیقاً از بطن این هویت برخاسته‌اند. هنرمندان قمی نه در سایه قم، بلکه در پرتو آن بالیده‌اند.
سخن پایانی...
نقد و گفت‌وگو درباره فضای هنری شهرها، امری سازنده است؛ به شرط آنکه از دایره تجارب فردی فراتر برویم و با نگاه کل‌نگر، چندوجهی و مبتنی بر واقعیات عینی، درباره موقعیت هنری یک شهر سخن بگوییم. قم، شهری است با ظرفیت‌های بی‌شمار در عرصه هنرهای دینی، مستند، آیینی و اجتماعی و عکاسان آن، در مسیر رشد خود، نه زیر سایه برچسبی، بلکه در پرتو نوری که از دل همین هویت می‌تابد، گام برداشته‌اند.
مهدی جعفری
دریافت صفحه با کد QR