قم نيوز
: ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌بوم استان قم، نقشه راهی است برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و حفظ تعادل اکولوژیکی. این طرح در صورت تصویب و ابلاغ نهایی به مسئولان این امکان را می‌دهد تا تصمیمات توسعه‌ای را بر اساس واقعیات زیست‌محیطی اتخاذ کنند.
شنبه ۳ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۱۶:۳۶
کد مطلب : 112206
منبع : خبرگزاری ايرنا
ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌بوم قم؛ کورسویی برای حفظ منابع طبیعی
طبق آمار موجود، در وضعیت فعلی کشور، مطالعات نشان داده است که حدود ۶۴ درصد از مساحت کشور تحت پوشش ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی است و این روند تا پایان سال ۱۴۰۴ به تهیه اطلس ملی ارزش خدمات اکوسیستمی می‌انجامد. بدین‌ترتیب، ارزش‌گذاری زیست‌بوم ابزاری برای درک اهمیت مخازن طبیعی و لحاظ هزینه‌های زیست‌محیطی در تصمیم‌گیری‌های توسعه است، چراکه در بسیاری از موارد اگر هزینه‌های زیست‌محیطی طرح‌های توسعه را محاسبه و از منافع اقتصادی آن کم کنیم، خواهیم دید بسیاری از طرح‌ها دیگر از دیدگاه زیست‌محیطی یا حتی اقتصادی توجیهی ندارند.
روند پروژه ارزش‌گذاری در قم و زمان‌بندی
به گفته مسوولان،مطالعات و طرح‌های ارزش‌گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در کشور از سال‌ها پیش آغاز شده و اکنون در چارچوب قانون برنامه چهارم تا هفتم توسعه پیگیری می‌شود. در این طرح ملی، نقشه ارزش خدمات اکوسیستمی در مقیاس سراسری تهیه و به‌روز می‌شود (تا پایان ۱۴۰۴ اطلس ملی تکمیل خواهد شد.)
در سطح استان قم نیز اداره کل محیط زیست استان مأموریت دارد مطالعات ارزش‌گذاری را مطابق برنامه ملی پیش ببرد؛ به‌طوری‌که مدیرکل حفاظت محیط زیست قم تأکید کرده است این پروژه تا پایان امسال به اتمام خواهد رسید. اجرای این برنامه در راستای تکالیف مندرج در قانون برنامه هفتم توسعه کشور است، چراکه ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی در بند «ث» ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم الزامی اعلام شده است. بدین‌ترتیب، با تکمیل این مطالعات در قم، نقشه ارزشیابی زیست‌بومی منطقه در اختیار مدیران قرار می‌گیرد.
ارزش‌گذاری زیست‌بوم؛ ضرورتی برای حفظ تعادل اکوسیستم
در چارچوب پروژه ارزش‌گذاری زیست‌بوم، خدمات گوناگون زیست‌محیطی به‌عنوان شاخص‌های کلیدی در سنجش اهمیت اکوسیستم‌ها مدنظر قرار می‌گیرند؛ خدماتی که نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ تعادل طبیعی دارند و بدون آن‌ها، حیات بشر با تهدیدات جدی روبه‌رو خواهد شد.
به گفته کارشناسان، یکی از مهم‌ترین این خدمات، تولید اکسیژن و پالایش هوا است. پوشش‌های گیاهی همچون جنگل‌ها و مراتع، با تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسیدکربن و ذرات معلق، کیفیت هوا را ارتقا داده و شرایط مناسب‌تری برای زیست انسانی فراهم می‌کنند. مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد ارزش اقتصادی تولید اکسیژن و تصفیه هوا توسط هر هکتار از این اکوسیستم‌ها بسیار چشمگیر است؛ با این حال، در نبود نظام ارزش‌گذاری رسمی، این خدمات نامحسوس نادیده گرفته شده و در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، حفاظت از محیط زیست در برابر توسعه اقتصادی وزن کمتری پیدا می‌کند.
مدیرکل محیط زیست قم: ارزش‌گذاری زیست‌بوم، تصمیم‌گیران را موظف می‌کند هزینه‌های زیست‌محیطی را در برنامه‌های توسعه لحاظ کنند و تکمیل پروژه ارزش‌گذاری زیست‌بوم قم تا پایان امسال، گامی ضروری در اجرای تکالیف قانونی برنامه هفتم توسعه کشور است.
ناظران محیط زیست تاکید دارند که تنظیم سیلاب و تثبیت منابع آب زیرزمینی از دیگر خدمات حیاتی زیست‌بوم‌هاست. پوشش‌های گیاهی و خاک‌های بکر با جذب و نفوذ آب باران در زمین، از وقوع سیلاب جلوگیری کرده و با تغذیه سفره‌های زیرزمینی، پایداری منابع آبی را تضمین می‌کنند. استفاده بهینه از مراتع، درختان و سایر اشکال پوشش طبیعی، نقش قابل توجهی در حفظ رواناب‌ها و جلوگیری از فرسایش شدید خاک ایفا می‌کند.
در کنار این موارد، پایداری خاک و مقابله با فرسایش از طریق تثبیت خاک توسط ریشه‌های گیاهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مطالعات نشان می‌دهد مراتع سالم با مهار ذرات خاک، مانع از نابودی اراضی کشاورزی و تشکیل کانون‌های تولید ریزگرد می‌شوند؛ پدیده‌ای که تهدیدی جدی برای سلامت انسان و اکوسیستم‌های طبیعی محسوب می‌شود.
در نهایت کارشناسان معتقدند، باید به ارزش اقتصادی و زیست‌محیطی مراتع اشاره کرد. مراتع استان قم نه تنها منبع تأمین علوفه دام‌ها هستند، بلکه با تثبیت خاک، حفظ منابع آب و پیشگیری از ایجاد مناطق گرد و غبارزا، نقشی فراتر از تأمین خوراک ایفا می‌کنند. از این رو، ارزش‌گذاری اکوسیستم‌های مرتعی باید همه خدمات زیست‌محیطی و اجتماعی آن‌ها را در بر بگیرد و صرفاً به تولید علوفه محدود نشود.
پروژه‌های ارزش‌گذاری زیست‌بوم با روشن ساختن این خدمات حیاتی، به تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا حفاظت از محیط زیست را به عنوان یک سرمایه بلندمدت و نه هزینه‌ای اضافی در معادلات توسعه لحاظ کنند.
اثرات بر طرح‌های توسعه‌ای و معدنی
مدیرکل حفاظت محیط زیست قم، در خصوص این پروژه گفت: ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌بوم استان قم کارکردهای زیستی را به عدد و رقم تبدیل می‌کند.
سیده مریم محمدی، ادامه داد: این ارزش‌گذاری بر اساس شاخص‌هایی مانند تولید اکسیژن، تلطیف هوا، تأثیر بر آب‌های زیرزمینی و تثبیت خاک انجام می‌شود. با تکمیل این پروژه، معیارهای دقیق‌تری برای تصمیم‌گیری در خصوص طرح‌های توسعه‌ای و معدنی در استان به‌دست خواهد آمد.
ارزش‌گذاری مراتع و درختان، الگوهای کشاورزی استان قم را به سمت محصولات کم‌آب‌بر و پایدار هدایت خواهد کرد و نهادینه‌سازی ارزش‌های زیست‌محیطی در نظام تصمیم‌گیری، هدف نهایی پروژه ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌بوم قم می باشد.
وی افزود: در قالب این ارزش‌گذاری اقتصادی زیست‌بوم، ما می‌توانیم فایده و هزینه طرح‌های توسعه‌ای مانند استخراج سنگ و گچ را به‌طور دقیق محاسبه کنیم. بسیاری از این طرح‌ها از نظر زیست‌محیطی به‌هیچ‌وجه به سود استان نیست. به همین دلیل، این ارزش‌گذاری به ما امکان می‌دهد تا از اجرای پروژه‌های آسیب‌زننده به محیط زیست جلوگیری کنیم.
محمدی اظهار امیدواری کرد که مطالعات این طرح تا پایان امسال نهایی و سپس در شورای برنامه ریزی استان تصویب و جهت اجرا، ابلاغ شود.
الزام قانونی در برنامه هفتم توسعه
بر اساس قوانین بالادستی کشور، ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی و محاسبه هزینه‌های زیست‌محیطی طرح‌ها وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست محسوب می‌شود. این تکلیف از ماده ۵۹ قانون برنامه چهارم توسعه آغاز شده و در قانون برنامه پنجم توسعه و تفسیر آن تداوم یافته است. امروزه، در قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی (۱۴۰۳–۱۴۰۷) نیز تأکید شده است که مطالعات ارزش‌گذاری اکوسیستم‌ها در دستور کار باشد (جزء ۱ بند ث ماده ۲۲). بدین‌ترتیب، هر استان موظف است بر اساس مصوبات ملی، ارزش اقتصادی زیست‌بوم خود را تعیین کند. قانون‌گذار انتظار دارد نتایج این مطالعات در برنامه‌های توسعه ملی و استانی لحاظ شود و بدین طریق پایداری اکوسیستم‌های حساس تضمین گردد. بنابراین انجام این پروژه در قم نه تنها دستور کار استانی بلکه تکلیفی قانونی و ملی است.
تأثیر بر کشاورزی و آمایش سرزمین
برنامه ریزان تاکید دارند: یکی از کارکردهای مهم ارزش‌گذاری زیست‌بوم، هدایت فعالیت‌های کشاورزی و آمایش سرزمین به سوی الگوی پایدار است. استان قم با کمبود منابع آبی روبه‌رو است، لذا باید الگوی کشت را به سمت محصولات کم‌آب‌بر و ارزشمند تغییر داد. در این زمینه، مدیرکل محیط زیست قم تأکید کرده است که اجرای سیاست‌های اصلاح الگوی کشت، بازیافت منابع آبی و مقابله با حفر چاه‌های غیرمجاز از ضروریات است. «اگر این پروژه نهایی شود، ارزش اقتصادی یک درخت، مرتع و غیره به‌صورت واقعی مشخص می‌شود و تخریب آن به دلیل هزینه‌های بالا، دیگر به صرفه نخواهد بود.»
در پایان می توان گفت که تبدیل منافع و هزینه‌های زیست‌محیطی به ارزش ریالی، مستندی قدرتمند برای نهادهای حقوقی و قضایی فراهم می‌کند. وقتی قیمت ریالی خدمات اکوسیستم مشخص شود، می‌توان خسارت وارده را دقیق‌تر محاسبه کرده و بر اساس آن جریمه‌ها و مجازات‌های قانونی را اعمال کرد. در سطح برنامه‌ریزی هم، تقویت جایگاه اقتصادی ارزش‌های محیط‌زیستی در قوانین و برنامه‌ها ضروری است؛ مطالعات نشان می‌دهد آنچه بیش از محاسبه عددی اهمیت دارد، «نهادینه کردن» این ارزش‌ها در نظام تصمیم‌گیری است تا پایداری اکوسیستم‌ها تضمین شود. به بیان دیگر، این ارزش‌گذاری بستری فراهم می‌آورد که سازمان‌های محیط زیست و سمن ها بتوانند با استناد به ارقام اقتصادی، در مقابل تخریب‌ها موضع بگیرند و از اجرای پروژه‌های مخرب جلوگیری کنند.
گزارشگر : تحریریه قم نیوز
تگ ها
آخرین عناوین
